Projeler, genellikle Sezen Aksu’nun eserleri için kullanılan tabir olan “fabrikasyon ürünü şarkılar” olarak düşünülse de yine de bu tip çalışmalarla daha fazla insana sesini duyuran eserler yabana atılmamalıdır. Feminist bir aktivist olan Filiz Kerestecioğlu’nun yazdığı ve ilk kez 1987 yılında “Dayağa Karşı Yürüyüş”te coşkuyla söylenen “Kadınlar Vardır” şarkısı, Tülay German’ın 1965 seçimlerinde TİP tarafından seçim şarkısı olarak da kullanılan (ve Türkiye’de ilk seçim şarkısı olarak tarihe adını yazdıran) “Burçak Tarlası”ndan sonra kadınlar için bir marş niteliği taşımaya başlamıştır.
Susmamız oturmamız/Hep boyun eğmemiz/Hayatı seyretmemiz/İstendi bugüne dek/Suskunduk ve bekledik/Yaşandı seyrettik/Sonunda yeter dedik/Bir daha susmayana dek/Kadınlar vardır/Kadınlar her yerde
Filiz Kerestecioğlu gibi feminist bir noktadan ve samimi bir yerden konuşan diğer bir isim Bandsista olmuştur.
Gelsin baba gelsin koca gelsin/Polisiniz devletiniz gelsin/Bakanınız haklarımı versin/Aman istemem üzeri kalsın/Ev işlerini marslılar yapsın/Cadıysam süpürge bana kalsın/Olursa çocuk yaparım olsun/İstemezsem soyları kurusun/Çitmişim ben çekirdek aileyi/Kırmışım kendi testimi/Bundan böyle ne bacı ne bayan/Hayatta olmam ben adam/Cinayetinize sessiz kalmaz/Yastık değildir köşede durmaz/Kol kırılsa yen içinde kalmaz/Tarih yazar figüran olmaz/Çevir dünyayı tersine dönsün/Seni dövemez dizini dövsün/Kızkardeşlerin sesini duysun/Kadınlar sokaklara dökülsün/Bundan böyle duramam ben evde/Sokağa özgürleşmeye/Bundan böyle ne bacı ne bayan/Hayatta olmam ben adam
Şarkıların doğuşuna dair grubun söylediklerine bakacak olursak:
“Türkiye’deki feminist hareketin 90’ların sonunda ürettiği bir slogandan yola çıkan bu şarkı gündelik olana yerleşmiş erkek egemenliğe, cinsiyetçiliğe ve dayattığı “ev işi”ne, baskının, ahlakçılığın, şiddetin ve sömürünün alanı olarak “çekirdek aile”ye muzip bir karşı duruş… İSYAN’da olduğu gibi, tarihimizi yazmaya, mücadeleye, sokağa, meydana, örgütlenmeye bir çağrı…”
Mutfak atölye ve kampüslerden/Ofis mahalle hücreden/Çıkıyoruz evlerden/Genelinden özelinden/Meydan da bizim gece de/Yalnız ya da hep birlikte/İsyan isyan/Kadın dile düşünce/Aile devlet mahkeme/Kadın dile gelince/Hükmü yok üstümüzde/Aile de yalan devlet de/Arzu da bizim beden de/İsyan isyan/Saçım kısa eteğim de/Sokaktayım köşede/Kaltak sürtük fahişe/Namus iffet neyse ne/Ağır da olsa bedeli/Islah etmem bedenimi/İsyan isyan/Ucuz esnek ve örgütsüzüz/Göçmen kadınız kimliksiz/Sınırları yıkıyoruz/Evsiz barksız uyruksuz/Emek de bizim kentler de/Yalnız değil hep birlikte/İsyan isyan/Barış da biziz devrim de/Amed de bizim Tahrir de/İsyan isyan
“İkinci Dünya Savaşı’nın toplama kamplarından, kadın hareketinin coşkulu 70’lerine sirayet etmiş, dünya kadınlarının hâlâ söylemekte olduğu bir marş… İstedik ki biz de bu zincire bir halka olalım, bildiğimiz bir dilde, kendi deneyimlerimizden hareketle bir kez daha, birlikte söyleyelim. Çünkü biliyoruz ki mücadele ne şu anla ne de bu coğrafyayla sınırlı.”
Bandista’nın 27 Mayıs 1995’ten beri her hafta toplanan gözaltında kaybedilen, faili meçhul cinayetlere kurban giden çocuklarını arayan “cumartesi anneleri” için yazdıkları şarkı “annelik” rolü üzerine çığır açan bir niteliktedir:
Benim annem pazarları uyandırmaz yavrusunu/Benim annem pazartesi demlikte bir çay tanesi/Benim annem salı günü ya hüzün ya düğün tülü/Benim annem bir çarşamba görmesen de sen aldanma/Benim annem perşembeyi iyi bilir işkenceyi/Benim annem cumaları gezer bütün kuytuları/Benim annem cumartesi her bir dilde çıkar sesi/Benim annem cumartesi elinde solmuş bir resim/Benim annem cumartesi hesap soracak öfkesi/Benim annem cumartesi benim annem cumartesi
Kadının “doğası”ndan kaynaklandığı söylenilen barışçıl yapısı konu militarizm olduğunda enfes eserler ortaya çıkarmıştır. 2011 yılında vicdani retçiler için Aygül Erce tarafından “bir annenin ağzından” hem Türkçe hem Kürtçe söylenen şarkı militarizme karşı bir manifesto niteliğindedir:
Sen bilmezsin paşa /Ne çilelerle büyüttüm bu oğlanı/İstersen sor annene/Anlatsın sana, iyice dinle, çok iyi dinle/Benim sana verecek/Bir oğlum yok paşa/Al bombanı sür tankını/Kolaysa sen öl/Oğlumu bana bırak/Al silahını kur savaşını /İstersen oyna/Oyna bu oyunu/Tek başına/Ama tek başına
Tu nizanî paşa/Bi çi zehmetên/Min mezin kir ev xorte/Dixwazî ji dîya xwe bipirse/Bila te re îzah bike/Baş guhdarî bike/Pir baş guhdarî bike/Kurekî min nîne bidim te paşa/Bigire bombayê xwe/Biajo tanka xwe/Ger hêsaye tu bimre/Xortê min ji min re bihêle/Bigire çekê xwe dest pêke şerê xwe/Hekî dixwazî/Bilîze vê lîstikê/Bi tenê serê xwe/Lê belê bi tenê serê xwe
https://www.youtube.com/watch?v=rmzSluFiEpk
“SONUÇ” yerine…
1960’lardan itibaren şarkıları cinsiyetler üzerinden bir incelemeye tabi tuttuğumuzda da görülen hayatın her alanında olduğu gibi bu alanda da dile fark etmeden yerleşen toplumsal cinsiyet rolleri ve ataerkil bakış açısı olmuştur. Bu bakış açısı gündelik hayatımıza öylesine sirayet etmiştir ki cinsiyetçi bir dil kullanmamak için çoğu zaman özel bir çaba gerekmektedir.
Aslında çalışmaya yön vermesi amacıyla öncelikle 1989’daki Birinci Feminist Hafta Sonu ve Birinci Kadın Kurultayı sonrasındaki döneme odaklanılmaya çalışılmış, bu muazzam dönemin şarkılardaki etkisine bakmak amaçlanmıştır. Ancak kadın hareketinin toplumsal cinsiyet rolleri ve kullanılan cinsiyetçi dil üzerine çalışmalarının yazılan şarkılar üzerinde etkisi olmadığı görülmüş, tarihsel açıdan bakıldığında özellikle 1980’lerde yükselişe geçen kadın hareketinin şarkılarda izlerini bulmak pek de mümkün olmamıştır.
Yine de başta bu bölümde bahsi geçen şarkılar olmak üzere kadınlığımıza dair içten, samimi ve inanç dolu her melodi umut vaad etmektedir. “Dünyayı güzellik kurtaracak/bir insanı sevmekle başlayacak her şey” mottosunda sanata ve barışa sırtımızı daha çok yaslayabilmek temennisiyle…
—
Resim: The Virgins /Gustav Klimt, 1912-1913
1.Bölüm Hür Doğdum, Hür Yaşarım
2. Bölüm Erkekler ve Zamane Kızları
3. Bölüm 90’lı Yıllarda Ortaya Çıkan Rock “Prensesleri”
4. Bölüm Bir “Proje” Olarak Kadın Şarkıları
