John Coltrane, Charles Mingus, Nina Simone ve bazı caz öncülerinin insan hakları hareketinin en ateşli zamanında seslerini nasıl duyurduklarının hikayesi…
1960’ların ortasında John Coltrane kariyerinin zirve noktasındaydı ve caz müziğin ne olduğuna dair geleneksel görüşleri altüst eden, yenilik yaratan bir caz fikrinin kuruluşuna öncülük ettiği çoktan kabul edilmişti. Aynı dönemde, büyük kültürel ve siyasal değişimler insan hakları hareketi olarak ortaya çıkmış ve var olan toplumsal düzeni yıkmaya yönelmişti. Birbirine paralel gelişimleri ve benzer bir kültür ve tarihten beslenmeleriyle insan hakları ve “avant garde” caz hareketi birbirlerini güçlendirmiş ve etkilemiştir.
İşte caz ve insan haklarının bir araya geldiği bazı mükemmel anlar:
- COLTRANE – ALABAMA:
Son bölümde; John Coltrane, muhabir Frank Kofsky ile müziğin gücü ve bu kocaman evrende neler olduğunu yorumlarken müziğin nasıl kullanılabileceği üzerine konuşmaktadır. İkili, görüşmeyi 1966’da insan hakları hareketinin en hareketli zamanlarında yapmıştır.
Coltrane, bu görüşme öncesinde Malcolm X’in bir konuşmasına katılmış ve Kofsky, Coltrane’e insan hakları önderi tarafından desteklenen görüşler ile yaptığı müzik arasındaki ilişkiyi sormuştur. Coltrane bu soruyu, “bence müzik insanoğlunun, insan kalbinin bir ifadesi olarak yalnızca olan biteni anlatır.” diyerek yanıtlamıştır.
Coltrane insan hakları hareketinin oldukça içindeydi. Malcolm X’in siyah bilincine ve Pan-Afrikanizm’e dair görüşlerinin pek çoğunu paylaşmakta ve müziğine yedirmekteydi. Kendisinin harekete dair en büyük saygı duruşu ise 1963’te dört kız çocuğunun hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan Birmingham’daki kilise saldırısına cevaben yazılan “Alabama” isimli şarkı olmuştur.
- MINGUS, LITTLE ROCK NINE’A CEVAP VERİR:
Charles Mingus’un 1959 yılında çıkardığı albüm Mingus Ah Um, Arkansas Valisi Orval Faubus’un “Little Rock Nine”a tavrını lanetleyen bir şarkı içermiştir. Vali, dokuz siyahi öğrencinin Arkansas merkezinde bir liseye girişini güvenlik güçlerinin yardımıyla engellemeye çalışmıştır. Mingus’un plak şirketi Columbia şarkı sözlerini çok tahrik edici bulmuş ve Mingus şarkının asıl sözlerini içeren tam kaydını başka bir şirketle çıkarmıştır.
https://www.youtube.com/watch?v=l24FZCmtY0Q
*Bu video orjinal yazıda bulunmamaktadır. Bir Baba Indie ekibi tarafından eklenmiştir.
- NORMAN GRANZ, KANUNLARA KARŞI ÇIKAR:
Listedeki diğer isimlerden daha erken bir dönemde harekete geçen biri olarak Granz bir müzisyen değil, bir konser organizatörü ve müzik yapımcısıydı. Granz, 1950’lerde Dizzy Gillespie ve Ella Fitzgerald gibi yıldızların içerisinde bulunduğu “Jazz at the Philharmonic” isimli popüler bir turne organize etmiştir. Organizasyon için özel olarak ayrımcı oturma planına sahip konser salonlarını seçen Granz, salon sahiplerine “renkli” ve “beyaz” oturma yerleri olmamasını şart koşmuştur. Hatta koltuklardaki “renkli” ve “beyaz” yazılarını kendisi bizzat kaldırmıştır.
- CORE, FIVE SPOT CAFE’DE BİR SHOW DÜZENLER:
1963’te CORE (Congress of Racial Equality – Irksal Eşitlik Kongresi), New York’ta Five Spot Cafe isimli caz kulübünde iki yardım konseri düzenlemiştir. Konserler birçok önde gelen müzisyeni ve müzik eleştirmenini bir araya getirmiştir.
Dr. Martin Luther King’in Mart ayında Washington’da gerçekleştirdiği “bir hayalim var” konuşmasının ve bu konuşmanın henüz bir ay öncesinde dört kız çocuğunun öldürüldüğü Birmingham’daki kilise saldırısının hemen ardından düzenlenen organizasyon; Ben Webster, Al Cohn ve Zoot Sims gibi pek çok müzisyenin yanı sıra NAACP ve SNCC gibi insan hakları örgütlerinin de desteğini kazanmıştır.
- NINA SIMONE, CARNAGIE HALL’DE “MISSISSIPPI GODDAM”İ SÖYLER:
1964 – Nina Simone, Carnagie Hall’da tamamı beyaz olan dinleyicilerinin önünde kalkmış ve “Mississippi Goddam”i söylemeye başlamıştır. Şarkı Güney’deki ırkçılığı anlatan bir hikayeye dönüşmeden önce dinleyiciyi gülümsetecek kadar neşeli bir tonda başlar. Aşağıdaki kayıtta, seyircinin şarkının asıl maksadını anlamasıyla birlikte konser salonundaki atmosferin nasıl değiştiğini duyabilirsiniz:
Yazan: Jessie Wright-Mendoza
Çeviri: Cansu Demirer
* * *
Bilgilendirme: Cansu Demirer‘in tercümesiyle yayınladığımız bu yazı, blankonblank.org internet sitesinde, Jessie Wright-Mendoza imzasıyla yayınlanmıştır. Metnin orjinalini http://blankonblank.org/2015/05/jazz-civil-rights-movement/ linkinden okuyabilirsiniz. Yazı içerisinde paylaştığımız tüm yazılı ve görsel materyaller blankonblank.org adresinde, orjinaline bağlı kalarak yayınlanmaktadır.
This article translated by Cansu Demirer has been published on blankonblank.org web site with the signature of Jessie Wright-Mendoza. You can read the original text on http://blankonblank.org/2015/05/jazz-civil-rights-movement/ link. All of the written and visual materials shared in the paper have been published as adhiring to the originals.
